Kuugua Ugonjwa Wa Presha

Ugonjwa wa Presha.

Hunijui Kuwa Niko Mwilini Mwako. Nakutafuna Pole Pole na Mwisho Nitakuangusha.

Tunauongelea ugonjwa wa presha katika gazeti hili kwa sababu zifuatazo: 

• Ugonjwa wa presha ni ugonjwa unaowaathiri watu wengi, unaowaletea watu wengi matatizo ya kiafya, unajificha mpaka yanapoanza matatizo makubwa, ni mojawapo ya viashiria vya hatari  kinachoungana na viashiria vingine kusababisha mshtuko wa moyo na kiharusi,
• presha inaviharibu viungo vya mwili kama vile mishipa ya damu, moyo, figo, ubongo na macho; 
• ni ugonjwa ambao mtu anaweza akauzuia kwa kiasi kikubwa na kama ukishatokea matibabu yake na maendeleo yake hutegemea sana jinsi mgonjwa anavyofanya bidii kuishi staili ya maisha inayohusiana na kushuka na kuthibiti presha yake.
• Tutaelezea maana ya presha kwenye damu, namna ya kupima presha ya damu, maana ya ugonjwa wa presha, ni nini kinachousababisha, dalili zake, matatizo yake na unavyohusiana na staili za maisha. Makala ya leo tutaelezea maana ya presha yaani shinikizo au msukumo wa damu na kuelezea daktari anavyopima presha.

Nini maana ya presha ya damu?

Neno la Kizungu ni ‘pressure’ (presha) au kwa Kiswahili shinikizo. Shinikizo la damu au presha ni hali ya msukumo iliyomo kwenye damu.  Kinachofanya damu itembee na kuzunguka mwilini ni presha yaani msukumo wa damu.

Presha ni nguvu ya msukumo au nguvu ya kusukuma. Mfano mzuri wa kuelezea maana ya presha ni huu wa presha ya maji ya bomba. Kinachofanya maji yafike nyumbani kwetu ni presha, ni msukumo wa maji. Kwa mfano huku kwetu Mbezi, asubuhi maji yanatoka kwa presha kubwa sana. Ikifika saa 4 hivi presha inapungua na ikifika saa 7 hakuna presha ya maji kabisa na maji hayatoki mpaka kesho yake asubuhi yatakapotoka tena kwa presha kubwa sana.

Kuna njia nyingi za kujua kuwa damu ina presha, ina msukumo au shinikizo. Damu ina presha tukimaanisha inatoka kwa msukumo. Presha ni nguvu ya msukumo au nguvu ya kusukuma. Ukijikata mshipa wa damu ambao ni mkubwa damu inatoka kwa presha, kwa msukumo mkubwa, kwa shinikizo.

Makabila wanaotumia damu kama chakula wana njia ya kupata damu kutoka kwa mnyama (ng’ombe) ili kupata damu ya kumtengenezea chakula mama aliyejifungua. Wao wanajua kuwa mama anahitaji chakula chenye damu ili naye ajitengenezee damu mwilini ili kumrudishia damu aliyotumia wakati wa mimba na aliyopoteza wakati wa kujifungua. Wazee wachungaji wanajua mshipa wa damu ambao wakiutoboa hutoa damu kwa presha, kwa msukumo, kwa shinikizo na kupata damu ya kutosha.

Moyo unapampu damu mwilini

Daktari anapofanya operesheni kubwa kwa mfano ya tumbo hukata mishipa ambayo mara ikikatwa tu unaona damu inatoka kwa presha, kwa msukumo, kwa shinikizo. Anachofanya msaidizi wake ni kuweka ‘presha’ juu ya mshipa uliokatwa na kuzuia usitoe damu zaidi na huko daktari akitayarisha uzi wa kufunga huo mshipa.

Mfano mzuri zaidi wa kujua kuwa damu ina presha, ina shinikizo au msukumo ni unapomwona mtu anatoa damu ya kuwasaidia wagonjwa au kama wewe mwenyewe umeishawahi kutoa damu. Sindano inawekwa kwenye mshipa na hapo mara unaona damu inaingia kwenye mpira ulioungana na hiyo sindano na kumiminikia kwenye chupa. Presha, shinikizo au msukumo wa damu unaisukuma damu iende kwenye chupa na baada ya muda kidogo unaona presha, msukumo wa damu, shinikizo la damu limeishasukuma damu kutoka kwa Msamaria mwema na ameishatoa nusu lita ya damu yake kuwasaidia wagonjwa.

Presha ya damu inaisukuma damu painti moja hii kutoka kwa msamaria mwema kumpa mgonjwa

Presha ni mojawapo ya vipimo nyeti ambavyo hutumika kufuatilia (monitor) hali ya  mgonjwa. Vipimo vingine nyeti ni hali ya joto mwilini (temperature),  kupumua na  mapigo ya moyo (palsi). Presha huwa inabadilika badilika kutegemea na kama umelala, umekula, unafanya mazoezi, ni mgonjwa, una msongamano wa mawazo (stress), umesimama au umelala nakadhalika. Presha vile vile inapanda jinsi umri unavyosogea.

Presha ina namba mbili: ya juu na ya chini.  Ya juu ni wakati vyumba vikubwa vya moyo (vyumba vya chini) vinapopampu damu na kuielekeza mwilini. Ya chini  ni wakati moyo unapotulia kabla haujaendelea kupampu. Hii ni presha iliyopo wakati wa katikati ya mapigo ya moyo. Kwa kuwa kipindi hicho wakati moyo unapampu damu kinaitwa kwa kitaalamu ‘systole’ na kipindi hicho wakati unapojilegeza kabla ya kupampu tena ‘diastole’ presha hizi mbili zinaitwa ‘systolic’(sis-tolik) na ‘diatolic (daya-stolik). Kwa hiyo presha inaripotiwa ya juu (systolic) na ya chini (diastolic) kama 120/80 (120 kwa 80). Mgonjwa atakuambia, “Nimepimwa presha na nimeambiwa ni 120 kwa 80 yaani ‘systolic’ ilikuwa 120 na ‘diastolic’ ilikuwa 80”

Ni matumaini yangu kuwa umeelewa maana ya presha na kuwa presha ina tarakimu mbili moja ikiitwa ‘systole’ na nyingine ‘diastole’. Wiki ijayo tutaelezea namna ya kupima presha.

Maoni na maswali mpelekee mhariri P.O.Box  72321 Dar es Salaamu, bahimokahumba@yahoo.com na 0712002188 au andika hapa chini.